Παρένθεση στα ποδοσφαιρικά : Η Κύπρος στο έπος του 1940

“Historical justice obliges me to state that of the enemies who took up positions against us, the Greek soldier particularly fought with the highest courage. (…) [The Greek nation] has, however, fought so bravely that even the respect of its enemies cannot be withheld from it.”
--Adolf Hitler, Speech at Reichstag, 4 May 1941. (Πηγή: http://en.wikisource.org/wiki/4_May,_1941).

“Our country, in which virtue is especially honoured, watches with admiration the struggle of the Greeks in Albania. We are so much touched, that, by letting aside every other feeling, we shout: LONG LIVE HELLAS!”
--Japanese newspaper Mainichi Shimbun, 7 December 1940.

"If the Russian people managed to raise resistance at the doors of Moscow to halt and reverse the German torrent, they owe it to the Greek People, who delayed the German divisions during the time they could bring us to our knees."
--Georgy Constantinovich Zhoukov (Field Marshal of the Soviet Army: Quote from his memoirs on WWII)




(Απόσμασμα από το άρθρο της Μαρίας Μουζάκη "Η Κύπρος στο πλευρό της μητέρας πατρίδας". Πηγή: http://gnomologio.blogspot.com/2007/08/blog-post_19.html)

"Oι αυθύπαρκτοι δεσμοί Ελλάδας και Κύπρου, πέρα από τις πολιτιστικές και πολιτικές τους πτυχές, έχουν και μια ακόμη έκφανση, λιγότερο γνωστή, την παντοιοτρόπως συμμετοχή του κυπριακού ελληνισμού στους μεγάλους αγώνες του Έθνους.

Δεν ήταν μόνο η φιλοπατρία και ο ηρωισμός της ελληνικής ψυχής η κινητήριος δύναμη που έστειλε χιλιάδες Κύπριους στα πολεμικά μέτωπα της μητρόπολης επί έναν και πλέον αιώνα. Ήταν και το γεγονός ότι μόνο εκεί, στη φλόγα του πολέμου, μπορούσαν να βιώσουν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, τον επίμονο πόθο τους: να συμπορευθούν σε μια κοινή μοίρα με τους υπόλοιπους Έλληνες, να πάψουν να είναι οι αποκομμένοι αδελφοί. Με δυο λόγια, να ενωθούν με τον εθνικό κορμό.



Β' Παγκόσμιος Πόλεμος

Αμέσως μόλις έφτασε η είδηση ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιταλία, στην Κύπρο απλώθηκε ένα παραλήρημα ενθουσιασμού. Οι ελληνικές σημαίες, απαγορευμένες από το 1931, υψώθηκαν ξανά σε κάθε σημείο του νησιού. Νέοι της Κύπρου κατέκλυσαν το ελληνικό Προξενείο της Λευκωσίας και την Αρχιεπισκοπή, για να στρατευθούν. Έρανοι ξεκίνησαν παντού. Ακόμη και οι πιο φτωχοί συνεισέφεραν ό,τι τους είχε απομείνει. Μόνο η Κερύνεια πρόσφερε την αξία ενός αεροπλάνου.

Υπολογίζεται σε 4.000 οι Κύπριοι που πήραν μέρος στην ελληνοϊταλική σύρραξη. (Ας σημειωθεί εδώ, ότι άλλες 30.000 Κυπρίων πολέμησαν σε διάφορα άλλα μέτωπα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου). Ο ενθουσιασμός τους παρέμεινε αμείωτος σε όλες τις δύσκολες στιγμές του πολέμου. Γράφει, τον Φεβρουάριο του 1941, ο Κύπριος δημοσιογράφος Λ. Ακρίτας: ... "Γράφω από τα αλβανικά βουνά, για να στείλω τον χαιρετισμόν και την αγάπην μου. Είμαι κατενθουσιασμένος που μαζί με τις χιλιάδες νέων κάνω το καθήκον μου απέναντι των ανθρώπων. Η ατμόσφαιρα που ζούμε και κινούμεθα είναι αληθινά ηρωική και οι στιγμές αυτές θα μου είναι αξέχαστες γιατί μας αναβαπτίζουν, μας ξαναγεννούν. Η ζωή του μετώπου, παρά τις ταλαιπωρίες που δεν τις καταλαβαίνει κανείς, ούτε κι ενδιαφέρεται γι' αυτές, προσφέρει αφάνταστες συγκινήσεις. Σε κάμνει μέσα στο μεθύσι της μάχης να ξεχνάς τα πάντα. Μονάχα ύστερα από την ώρα που αρχίζει να νυχτώνη όλοι μας θυμόμαστε τα σπίτια μας και κουβεντιάζομε μαζί τους. Μια τέτοια ώρα σας φέρνω με τη σειρά όλους στη σκέψη μου και είναι σαν να μην βρίσκωμαι μακρυά σας. Με πλημμυρίζει η υπερηφάνεια ότι σαν Κύπριος κάνω αυτή τη στιγμή δυο φορές το καθήκον μου."

Αλλά και οι Κύπριοι που ζούσαν στην Ελλάδα εκδήλωσαν τη διακαή τους επιθυμία να σταλούν στο πολεμικό μέτωπο, πριν ακόμη ξεσπάσει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος. Από τον Σεπτέμβριο του 1940, όταν οι απροκάλυπτες πια προκλήσεις της Ιταλίας έδειχναν το αναπόφευκτο του πολέμου, Κύπριοι φοιτητές παρουσιάστηκαν στην εδώ Αγγλική Πρεσβεία και γνωστοποίησαν την πρόθεσή τους να καταταγούν στον στρατό. Τον Νοέμβριο συστήθηκε στην Αθήνα ειδική κυπριακή επιτροπή για την αποστολή εθελοντών στον πόλεμο, ενώ τον Δεκέμβριο ορκίστηκαν οι 100 νέοι του Ιερού Λόχου των εν Αθήναις Κυπρίων. Ο ένας μετά τον άλλον, οι Κύπριοι φοιτητές έστελναν στην πατρίδα τους γράμματα με τα οποία ανακοίνωναν την απόφασή τους να πολεμήσουν.

Σε κάποιο από αυτό διαβάζουμε:"... Μπροστά στον μεγάλο αγώνα που κάνει τώρα ο Ελληνισμός νομίζω πως κάθε άνθρωπος δεν μπορεί να μένη αδρανής, αλλά είναι περισσότερον από καθήκον η ανάγκη να ενώσουν όλοι τις δυνάμεις τους, για να υπερασπίσουν την τιμήν και την ελευθερίαν της Ελλάδος μας. Έτσι και εγώ μαζί με άλλους Κυπρίους φοιτητάς και επιστήμονας κατετάχθημεν εθελονταί στον Ελληνικόν Στρατόν και τώρα γυμναζόμαστε, για να μπορέσωμεν μετά δύο μήνες και μεις να προσφέρουμε κάτι θετικόν στην αγαπημένην πατρίδα. Πατέρα, μ' όλο που η απόφαση αυτή είναι λιγάκι σκληρή για σένα, που είσαι μακρυά, θέλω να δικαιώσης τας σκέψεις μου αυτάς με την ιδίαν την δικήν σου αγάπην στην Ελλάδα μας. Στον στρατόν περνώ καλά και είμαι πολύ υπερήφανος που κάνω το καθήκον μου προς την πατρίδα..."

Όταν ο ελληνικός στρατός λύγισε υπό το βάρος της γερμανικής επίθεσης, οι Κύπριοι στρατιώτες συνέχισαν την αντίσταση στις ελεύθερες ακόμη περιοχές. Όσοι δεν αιχμαλωτίστηκαν από τον εχθρό, πολέμησαν στη Μάχη της Κρήτης και στην Αίγυπτο, ή παρέμειναν στην Ελλάδα και πήραν μέρος στην Αντίσταση. Η δε Κύπρος έγινε την ίδια εποχή το καταφύγιο χιλιάδων Ελλαδιτών προσφύγων.Υπάρχουν κυπριακές οικογένειες που δόθηκαν από γενιά σε γενιά στους αγώνες του Ελληνισμού. Είδαμε παραπάνω την οικογένεια Σώζου και τη συμμετοχή παππού, πατέρα και γιου στην Επανάσταση του 1821, στην Κρητική Επανάσταση του 1866 και στους Βαλκανικούς Πολέμους αντίστοιχα.

Οι δυο γιοι του είχαν επίσης τραγικό τέλος. Ο Ροδίων, αμέσως μόλις ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, πολέμησε εθελοντικά στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και στη συνέχεια έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Συνελήφθη, όμως, από τους Γερμανούς, κλείστηκε στις φυλακές της Αίγινας και κατόπιν του Βρανδεμβούργου, όπου και πέθανε ή θανατώθηκε τον Οκτώβριο του 1944 σε ηλικία 27 ετών. Την ίδια δράση και το ίδιο τέλος είχε και ο μικρότερος αδελφός του Μιλτιάδης, απόφοιτος του Μετσόβιου Πολυτεχνείου. "


(Απόσπασμα από άρθρο του Χ. Γιαννακού, στον Φιλελεύθερο με τίτλο 'Έδιναν και τις βέρες τους για την Ελλάδα ', 29 Αυγούστου, 2007).

"1940, η κορωνίδα της κυπριακής ψυχής. Μαζεύτηκε ποσό 350.000 από χρυσαφικά που έδιναν οι Κύπριες. Εξω από τις εκκλησίες είχαν στρωθεί σεντόνια όπου οι γυναίκες τοποθετούσαν τα χρυσά κοσμήματα τους για τη δοκιμαζόμενη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο Ελλάδα. Χρυσές λίρες που είχαν στο λαιμό, σκουλαρίκια και βραχιόλια όλα εδίδοντο απλόχερα. Οι παντρεμένες γυναίκες κατέθεταν και τη χρυσή βέρα τους, και τους επαραχωρείτο χάλκινη βέρα, για να δείχνουν ότι είναι παντρεμένες."



Απόσπασμα από το άρθρο "Σύντομη Ιστορία της προσφοράς των Κυπρίων στους Εθνικούς Αγώνες", του Χάρη Φουρνίδη, 15 Οκτωβρίου, 2008.

"1939: Oι Άγγλοι ζητούν από τους Ελληνοκύπριους να καταταχθούν στο στρατό. Οι Έλληνες της Κύπρου δεν το πράττουν και περιμένουν να δουν πώς θα κινηθεί η Ελλάδα. Όταν η Ελλάδα αποφασίζει, οι Άγγλοι υπόσχονται στους Έλληνες της Κύπρου αυτοδιάθεση, δηλαδή ένωση, και αναρτούν στα στρατολογικά τους γραφεία συνθήματα όπως «το Ελληνικό Έθνος κινδυνεύει», «καταταγείτε για την Ελλάδα στο αγγλικό στράτευμα». Οι Έλληνες της Κύπρου ανταποκρίνονται. Τριάντα πέντε χιλιάδες κατατάσσονται και αποστέλλονται στην Ελλάδα, στο Ελ Αλαμέιν και στο Ρίμινι. Χιλιάδες απ’ αυτούς έπεσαν στα πεδία των μαχών ή έλιωσαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεων. Μετά το τέλος του πολέμου οι Άγγλοι ξεχνούν τις υποσχέσεις τους. Η Κύπρος απουσιάζει από την λίστα διεκδικήσεων της Ελλάδος."


"The Greek people are anarchic and difficult to tame. For this reason we must strike deep into their cultural roots: Perhaps then we can force them to conform. I mean, of course, to strike at their language, their religion, their cultural and historical reserves, so that we can neutralize their ability to develop, to distinguish themselves, or to prevail; thereby removing them as an obstacle to our strategically vital plans in the Balkans, the Mediterranean, and the Middle East."

--Henry Kissinger


Νεκροθάφτης